Mahaiburua, mahaikideak eta ordezkoak 8:00etan bilduko dira, bozketarako finkatutako lekuan.
Mahaiburua bertaratu ez bada, haren lehen ordezkoak hartuko du haren lekua. Hura ere falta bada, bigarren ordezkoak hartuko du lekua; eta hura ere bertaratu ez bada, lehenengo mahaikideak edo bigarrenak hartuko du mahaiburu kargua, hurrenkera horretan. Era berean, bertaratu ez diren edo mahaiburu kargua hartzen duten mahaikideak haien ordezkoek ordezkatuko dituzte.
Ezin da mahaia eratu mahaiburu bat eta bi mahaikide ez badaude. Mahaia eratu ezin bada, gertakarien deklarazioa egingo da, eta posta ziurtatuz bidaliko zaio eskualdeko hauteskunde-batzordeari, lehenago telegrafoz edo telefonoz jakinarazi eta gero.
Kasu horretan, batzordeak askatasunez izendatuko ditu hauteskunde-mahaia osatuko duten pertsonak, eta hauteslekuan dauden hautesleetako bat ere mahaiko kide izan dadila agindu dezake.
Adierazi berri duguna gorabehera, mahaia ezin bada eratu bozketa hasteko legez ezarritako ordua baino ordubete geroago, horren berri emango zaio eskualdeko hauteskunde-batzordeari, eta batzordeak hurrengo bi egunean mahaian beste bozketa bat egiteko deia egingo du.
Mahaia eratu eta eratze-akta egin ondoren, ez da bidezkoa karguaz jabetzea mahaikide izanik beren eginkizunak betetzeko berandu aurkeztu diren eta ordezkoek ordeztu dituztenek. Hauteskunde-mahaia eratu ondoren, mahaia osatu behar izan ez duten ordezkoek jadanik ez dute inolako betebeharrik izango gai horretan.
Hauteskunde-mahaiko burua da hauteslekuaren barruan ordena publikoaren arloko agintaria; ordena mantentzeko, hautesleen askatasuna ziurtatzeko eta legea betetzen jarraitzeko agintaritza esklusiboa du.
Ondorio horietarako, hauteslekuak babestera bideratutako polizia-indarrek behar duten laguntza emango diote mahaiburuari, hauteslekuaren barruan nahiz kanpoan.
Ez hauteslekuetan, ez inguruetan, ezingo da inolako hauteskunde-propagandarik egin. Horretarako, mahaiburuak egokitzat jotzen dituen neurriak hartuko ditu.
Hautesleku bat itxi daiteke aurreikusitako ordua baino lehen?
Bai, baldin mahaian erroldatutako hautesle guztiek bozkatu badute.
Hauteslekuaren barruan egon daiteke kartelik edo hauteskunde-propagandarik bozketaren egunean?
Hauteslekuaren barruan ezin da kartelik edo propagandarik egon bozketaren egunean.
Halakorik baldin badago, mahaiburuak (edo, halakorik ezean, Eskualdeko Hauteskunde Batzordeak) Segurtasun Indar eta Kidegoei agindu beharko dio erretiratzeko.
Ez dira hauteskunde-propagandatzat hartuko ikuskatzaileek edo ahaldunek identifikatzeko daramatzaten ezaugarriak edo ikurrak.
Zer egin, ordena publikoko gorabeheraren bat gertatzen bada?
Mahaiburuak, hauteslekuaren barruan, ordena publikoa mantentzeko agintaritza esklusiboa du. Horretarako, segurtasun indar eta kidegoen esku-hartzea eskatu ahal izango du, beharrezkoa izanez gero.
Jazotzen diren gorabeherak, eta horiek eragin dituztenen izen-abizenak, bilkura-aktan jasoko dira.
Nola identifikatzen da hauteslea mahaiaren aurrean?
Identifikatzeko, hauetakoren bat erabiliko da:
Berdin dio dokumentu horiek iraungita egotea, baina jatorrizkoak izan behar dute, fotokopiek ez dute balio.
Dokumentu horiek erakutsi arren, hauteslearen nortasunari buruzko zalantzarik agertzen bada, mahaiak, aurkeztutako dokumentuak eta bertan dauden hautesleek aurkeztutako testigantza kontuan hartuta, mahaia osatzen duten pertsonen gehiengoz erabakiko du.
Zer gertatzen da hauteslea errolda-zerrendan ez badago?
Kasu horretan, hautesleak ezingo du mahaian botoa eman, salbu eta agiri hauetakoren bat aurkezten badu:
Boto-emaileak mahaiaren erroldan inskribatuta egoteko duen eskubidea aitortzen duen EPAI JUDIZIALA.
ALTAKO ERROLDA-ZIURTAGIRI ESPEZIFIKOA, Hautesle Erroldaren Bulegoaren probintzia-ordezkaritzak emana, botoa emateko eskubidea gauzatzeko gaitzen duena.
Bozketarako, baliozkoa izango da bai errolda-ziurtagiri espezifikoaren jatorrizkoa, bai dagokion udalaren bidez faxez jasotakoa.
Altako errolda-ziurtagiri espezifikoak boto-emaileen zerrenda zenbakituan hartu behar dira kontuan, ondoren boto-zenbaketaren eta bilkuraren aktetan behar bezala zenbatzeko.
Nola bozkatzen dute desgaitasunen bat duten pertsonek?
Irakurtzen ez dakiten hautesleek, edo desgaitasunagatik boto-papera aukeratzeko edo gutun-azalean jartzeko eta mahaiburuari emateko eragozpenak dituztenek, beren konfiantzako pertsona bat erabil dezakete eragiketa horietarako.
Noiz bozkatzen dute mahaia osatzen duten pertsonek eta kontu-hartzaileek?
Bozketa amaituta, eta postaz bidalitako boto-paperak dituzten gutun-azalak hautetsontzian sartuta, mahaiko kideek eta mahaian akreditatutako kontu-hartzaileek emango dute botoa. Mahaiburuak sartuko ditu gutun-azalak hautetsontzian.
Boto-emaileen zerrenda zenbakidunean, mahaiko erroldan ageri ez diren ikuskatzaileen hauteskunde-atala eta -mahaia adierazi behar dira.
Zer gertatzen da hauteskunde-egunean gutun-azalak edo boto-paperak falta badira?
Mahaiak hautagai-zerrendaren bateko boto-paperik ez dagoela ikusten duenean, dagokion hautagai-zerrendako kontu-hartzaileek edo ahaldunek eman ditzakete.
Hori ezinezkoa bada, mahaiburuak bozketa eten beharko du, eta eskualdeko hauteskunde-batzordeari jakinaraziko dio, berehala eman ditzan.
Etenaldiak ezin du ordubete baino gehiago iraun, eta etenda egon den denbora bezainbeste luzatuko da bozketa.
Zer gertatzen da bozketa ordubete baino gehiagoz eteten bada?
Arau orokorra da bozketaren etenaldiak ez duela ordubete baino gehiago iraun behar. Hala ere, ordubetea pixka batez gainditu duen etendura baten aurrean (gero horrek etendako denboraz luzatzea ekarriko du), mahaiak bozketa egiten jarraitzea erabakitzen badu, ezin da ulertu hauteskundea baliogabetzeko irregulartasun bat denik.
Alabaina, etenaldia ordubete baino nabarmen luzeagoa bada, eskualdeko hauteskunde-batzordeak baloratu beharko du bozketari berriz ekingo zaion ala bertan behera utzi behar den.
Noiz eta nork etengo du bozketa? Bozketaren etenaldia ordubete baino luzeagoa izatea, edo bozketa-ekitaldia ezinezko egiten duen inguruabarra
Mahaiburuak bozketa bertan behera uztea erabaki beharko du ondorengo hauetakoren bat gertatuz gero:
Erabaki hori hartu aurretik, komeni da mahaiburuak mahaia osatzen duten pertsona guztien iritzia jasotzea, eta, inguruabarrek ahalbidetzen badute, eskualdeko hauteskunde-batzordeari telefonoz kontsulta egitea.
Zer gertatzen da bozketa bertan behera uzten denean?
Bozketa eteten bada, mahaiburuak hala adierazi beharko du idazki arrazoitu batean, eta idazki hori hauteskunde-espedienteari erantsi beharko zaio.
Berehala bidaliko zaio kopia bat eskualdeko hauteskunde-batzordeari, eskuz edo posta ziurtatuz, batzorde horrek arrazoien ziurtasuna eta nahikotasuna egiazta ditzan eta ondorioztatzen diren erantzukizunak adieraz edo eska ditzan.
Bozketa bertan behera utziz gero, ez dira kontuan hartuko jada emandako botoak, eta ez da zenbaketarik egingo. Lehendakariak berehala aginduko du hautetsontzian utzitako boto-paperak suntsitzea, eta gertaera hori jasota utziko du arestian aipatutako idazkian.
Hauteskunde-mahai batean bozketa bertan behera utzitakoan, eskualdeko hauteskunde-batzordeak mahai horretan hurrengo bi egunen barruan beste hauteskunde batzuk egiteko deia egingo du.
Bozka al dezake bere boto-eskubidea epai bidez egiaztatzen duen eta hautesle-erroldako zerrendetan ageri ez den hautesleak?
Bai. Mahaiburuak haren botoa onartu ahal izango du, baldin gainera hautesleak egiaztatzen badu bere helbidea bat datorrela botoa emango duen mahaiarekin.
Hautesle bat beste norbaitek ordezka dezake?
Inoiz ez. Botoa emateko ekitaldia pertsonala eta besterenezina da. Desgaitasunen bat duen pertsona baten kasuan, bere konfiantzako pertsona batek lagun diezaioke prozesu osoan, boto-papera aukeratzen denetik mahaiburuari bozketako gutun-azala ematen zaion arte.
Zer gertatzen da postaz bozkatu duen hautesle batentzat ez badago jasota sistema horren bidez bozkatzeko dokumentazioa eskatu duenik?
Botoa ezin izango da ireki, ez eta hautetsontzian sartu ere; baina gorde egin beharko da, erreklamazio edo errekurtsorik izanez gero ere.
Posta bidez bozkatu zuen eta gerora hil den hautesle baten bozketa bertan behera gera daiteke?
Bai, baldin dagokion heriotza-ziurtagiria aurkezten bada mahaian, botoa hautetsontzian sar ez dadin.
Zer egin, posta bidezko botoa dakarten gutun-azalak mahaira iristen badira kontu-hartzaileak bozkatzen ari diren unean, edo ondoren?
Horrelakoetan, boto horiek EZIN DIRA zenbatu.
Nork azaldu diezaioke hautesleari botoa nola eman?
Mahaia osatzen duten pertsonak dira informazio hori eskatzen duen hautesleari eman diezaioketen bakarrak.
Egon al daiteke poliziarik hautesleku baten barruan?
Bai, mahaiburuak eskatuta etortzen direnean.
Ikuskatzaileek eta ahaldunek agertu al dezakete koalizio edo alderdiren baten ikur edo itsasgarririk?
Bai, baldin alderdiaren edo koalizioaren siglak erakustera soilik mugatzen bada.
Aurkeztu al dezakete erreklamaziorik kontu-hartzaileek eta ahaldunek?
Bai, eta bilkura-aktan sartu behar dira; baina horrek ez du esan nahi mahaiak erreklamazio horretan parte hartzen duenik.
Mahaiak eman behar al die ahaldunei boto-zenbaketaren aktaren kopia, mahaia eratzeko unean ahaldun horiek aurkeztu ez badira ere?
Bai, mahaiak boto-zenbaketaren aktaren kopia bat eman behar die berehala eta doan.
Mahaiak eman behar al die alderdietako ordezkariei boto-emaileen zerrenda zenbakituaren kopia bat?
Ez, inoiz ez. Izan ere, horrek boto-emaileei Konstituzioaren bidez babestu zaizkien eskubideen aurka egin lezake.
Hedabideek informazio-jarduerak egin ditzakete hauteslekuetan?
Hauteslekuaren kanpoaldetik egin behar dira normalean, baina barruan bozketa nola gauzatzen ari den erakusteko irudiak eman ditzakete; horretarako, mahaiaren aurrean akreditazioa beharko dute. Irudiak grabatzeak ez du inola ere eragotzi behar bozketaren gauzatzea.
Noiz da boto bat balioduna?
Legezko eskakizunak betez hautetsontzian sartutako botoak baliodunak edo baliogabeak izan daitezke.
Boto balioduntzat jotzen da:
Zer dira boto zuriak?
Boto zuria honako hau da:
Noiz da boto bat baliogabea?
Baliogabea da eredu ofiziala ez den edo aldatuta dagoen gutun-azal batean emandako botoa; eredu ofiziala ez den boto-papera, aldatuta, hautsita edo urratuta dagoena; gutun-azalik gabeko boto-paperean emandako botoa; eta hauteslearen borondatea argitu ezin den botoa (adibidez, hainbat hautagai-zerrendatako boto-paper bat baino gehiago duen gutun-azala).
Baldin botoa emateko gutun-azalean hautagai-zerrenda bereko boto-paper bat baino gehiago badago, boto baliodun bakartzat zenbatuko da.
Diputatuen Kongresurako eta diputatuetarako hauteskundeen kasuan, baliogabeak izango dira, orobat, hautagaien izenak aldatuta, gehituta edo ezabatuta dituzten edo haien hurrenkera aldatuta duten boto-paperetan emandako botoak, bai eta beste edozein eratako aldaketak izan dituztenak ere (adibidez, hautagaitzaren sinboloan).
Senaturako hauteskundeen kasuan, halaber, baliogabeak izango dira boto-paperetan emandako botoak, baldin boto-paper horietan hiru izen baino gehiago adierazi badira probintziako barrutietan, bi izen baino gehiago Kanaria Handiko, Mallorcako eta Tenerifeko uharte-barrutietan eta Ceuta eta Melillako udalerrietan, eta bat baino gehiago gainerako uharteetako barrutietan.
Hautagairen baten ondoan seinale, gurutze edo gurutze bat duten boto-paperetan emandako botoak balioduntzat joko dira, baldin marka horiek ez badira boto-paperaren konfigurazioa aldatu dela edo hautagairen baten edo haien alderdi politikoaren gaitzespena adierazi dela ondorioztatzeko adinakoak.
Nork erabakitzen du ea boto bat balioduna ala baliogabea den?
Hauteskunde-mahaia da erabakiko duen bakarra, mahaiburuak eta mahaikideek osatuta.
Gorde behar al dira mahaiko boto baliogabeak?
Bai, ondoren izan daitezkeen erreklamazio edo errekurtsoetarako.
Balioduna da hautagaitza bereko hainbat boto-paper dituen botoa?
Bai, hauteslearen borondatea argia eta zalantzarik gabekoa delako. Aitzitik, boto-paperak hautagai-zerrenda bateko baino gehiagotakoak balira, botoa baliogabea izango litzateke.
Baliodunak al dira eredu ofizialarekin konparatuta bestelako tonu edo tamaina duten edo akats tipografikoren bat duten boto-paperekin emandako botoak?
Bai, alde txikiek ez dute botoaren balioa aldatzen.
Baliodunak al dira eredu ofizialarekin konparatuta bestelako tonu edo tamaina duten edo akats tipografikoren bat duten boto-azalekin emandako botoak?
Bai, baldin botoaren sekretua arriskuan jartzen ez badu.
Posta arruntaren bidez iristen den posta bidezko botoa balioduntzat jotzen da?
Ez, baliogabetzat jotzen da; izan ere, posta bidezko botoa balioduna izan dadin, posta ziurtatuaren bidez bidali behar da nahitaez.
Balioduna al da erkidego bateko eremu ez-elebidunean gutun-azal elebidunean emandako botoa?
Bai.
Balioduna al da gaztelaniazko boto-paper bat erkidego elebidun batean?
Bai, hauteslearen borondatea argi geratzen delako.
Balioduna al da aldarrikatu ondoren baztertua izan den hautagai bat ageri duen boto-paper bat?
Bai, boto balioduntzat hartzen da, baina modu baliodunean aldarrikatutako hautagaiei dagokienez.