A organización dun proceso electoral require do traballo coordinado de moitas persoas nun período de tempo moi breve.
De maneira xeral, e segundo a función que tiveren encomendada, podemos distinguir os seguintes grupos:
Órganos que velan pola transparencia do proceso electoral
Órganos encargados da xestión electoral
Candidaturas nun proceso electoral
Suxeitos que deciden o proceso electoral
Axentes que informan sobre o proceso electoral
Axentes de seguridade
Outros suxeitos intervenientes
A administración electoral vela pola transparencia e a obxectividade do proceso e do principio de igualdade. Está composta polas xuntas electorais e as mesas electorais.
A Xunta Electoral Central é o órgano superior da administración electoral e é o único permanente da mesma, que ten, entre outras competencias:
Dirixir e supervisar a actuación da Oficina do Censo Electoral.
Dar instrucións ás xuntas electorais provinciais e resolver as súas consultas, unificando criterios.
Resolver as queixas, reclamacións e recursos que se lle dirixan.
Velar polo cumprimento das normas relativas ás contas e os gastos electorais por parte das candidaturas
Exercer a potestade disciplinaria sobre todas as persoas que interveñan con carácter oficial nas operacións electorais.
Aprobar, por proposta da administración das comunidades autónomas, os modelo de actas, etc.
Está composta por 13 persoas (maxistrados do Tribunal Supremo e catedráticos de dereito ou de ciencias políticas e socioloxía en activo) Xuntas electorais provinciais (XEP) e xuntas electorais de zona (JEZ)
Correspóndelles, dentro do seu ámbito territorial, resolver as queixas e reclamacións que lles sexan dirixidas segundo a LOREG. As XEP e a XEZ constitúense para cada proceso electoral, e están compostas por cinco membros.
Hai un XEP en cada provincia.
Nas cidades autónomas de Ceuta e Melilla, as XEZ acumulan as funcións das XEP. As XEZ existen en cada partido xudicial e garanten a existencia en cada mesa electoral dos medios necesarios para que se poidan celebrar as eleccións convocadas.
Mesas electorais
Como se constitúen só para o día das eleccións.
Están formadas por cidadáns e cidadás elixidos por sorteo entre os censados na sección correspondente.
A mesa é única, aínda que coincida a celebración de varias eleccións.
Cada mesa está composta por 1 presidente ou presidenta e 2 vogais.
Corresponde á mesa entre outras funcións:
Verificar que o local electoral reúne as condicións necesarias para poder celebrar o acto de votación e observar se o material electoral presenta algunha deficiencia.
Presidir a votación e manter a orde no local electoral para esta decorrer sen ningún tipo de incidencia.
O inicio e peche da votación, así como do escrutinio e finalmente a entrega da documentación electoral ao xulgado de primeira instancia ou de paz e a Correos.
Ministerio do Interior. Dirección Xeral de Política Interior
Correspóndelle a organización xeral dos procesos electorais de ámbito estatal (eleccións europeas, xerais, municipais e referendos) e as tarefas de coordinación da intervención doutros órganos nesta xestión.
Entre as súas competencias constan as seguintes:
As relacións coa administración electoral e, en particular, coa Xunta Electoral Central.
A xestión das relacións cos órganos competentes das comunidades autónomas en materia electoral.
A coordinación coas unidades dependentes doutros ministerios con competencia en materia electoral.
Información provisional sobre os resultados.
O rexistro de partidos políticos.
O financiamento público dos partidos políticos (subvencións estatais anuais e subvencións por gastos electorais) nos termos establecidos na lexislación vixente.
Coordinación da loxística electoral.
Oficina do Censo Electoral
É o órgano encargado da formación e actualización do censo electoral. Está incorporado ao Instituto Nacional de Estatística e exerce as súas competencias baixo a dirección e supervisión da Xunta Electoral Central.
Ten unha estrutura provincial, organízase en delegacións provinciais e encárgase de coordinar, supervisar, controlar e revisar o proceso de elaboración do censo electoral.
Ademais, con motivo de cada proceso electoral, ocúpase de:
Obter as listas electorais para a súa exposición ao público e para as mesas electorais.
Resolver reclamacións de electores.
Determinar as seccións, mesas e locais electorais.
Entregar copias do censo electoral ás candidaturas proclamadas.
Enviar as tarxetas censuais aos electores.
Expedir certificados censuais específicos e certificados de inscrición no censo.
Difusión dos datos do censo.
Envío da documentación para a votación por correo nacional.
Envío da documentación para a votación por correo dende o estranxeiro (CERA e ERTA)
Ministerio de Asuntos Exteriores e de Cooperación
É o encargado (xunto co Correos e a Oficina do Censo Electoral) de facer efectivo o exercicio do dereito de sufraxio dos españois no estranxeiro.
As oficinas e seccións consulares son as encargadas de tramitar as solicitudes da documentación electoral daqueles españois que residan temporalmente no estranxeiro.
Correos e Telégrafos
Como operador designado polo Goberno para prestar o servizo postal universal, tamén participa no correcto decurso do proceso electoral. Fundamentalmente, Correos encárgase de realizar todos os envíos electorais, tanto os que realiza a Oficina do Censo Electoral dirixidos aos electores, como os que realizan estes. Todos estes envíos son gratuítos para os electores, sen prexuízo de que o Estado, a través do orzamento electoral, deba compensar a Correos pola súa intervención no proceso electoral. Esta compensación inclúe tamén a que corresponde aos envíos de propaganda electoral que realizan os partidos políticos.
Delegacións e Subdelegacións do Goberno
Realizan importantes funcións electorais no seu respectivo ámbito territorial, en estreita colaboración co Ministerio do Interior, a Administración Local e Autonómica, no seu caso, entre as que hai tarefas de seguridade, loxística electoral, custodia e distribución do material electoral, recollida e remisión da información relativa ao seguimento da xornada e o escrutinio provisional dos resultados. Concellos
Son os encargados de xestionar o proceso electoral no ámbito local, en colaboración coas Delegacións e Subdelegacións do Goberno e coas Delegacións Provinciais da Oficina do Censo Electoral.
Quen pode presentar candidaturas nun proceso electoral?
Partidos políticos e federacións
Son asociacións privadas inscritas como tales no Rexistro de Partidos Políticos dependente do Ministerio do Interior. Coalicións electorais
Formacións de carácter temporal, integradas por partidos e/ou federacións, que teñan por obxecto presentar candidaturas nun proceso electoral concreto.
Non existe un rexistro específico de coalicións electorais. A súa creación deberá ser comunicada unicamente á Xunta Electoral correspondente ao ámbito de actuación da coalición.
Deberán constituírse expresamente para cada proceso, ou para varios convocados na mesma data, e extínguense unha vez celebrados. Agrupacións de electores.
Son formacións políticas que se constitúen co aval dun número variable de sinaturas de electores da circunscrición correspondente, e só e exclusivamente para poder presentar candidatura nun proceso electoral concreto e determinado.
Non teñen vocación de permanencia e, de feito, se queren presentarse noutro proceso electoral, han de volver a someterse a unha nova recollida de sinaturas.
Os electores e electoras
Son electores ou electoras a Cortes Xerais os españois e españolas maiores de idade inscritos no censo electoral de residentes en España e no estranxeiro e que non se atopen privados do seu dereito de sufraxio.
Os votantes
Os electores convértense en votantes desde o momento en que votan. En España o voto é voluntario. Ninguén pode ser obrigado nin coaccionado a votar.
A diferenza entre número de electores e votantes representa o índice de participación, dato moi importante para avaliar correctamente o proceso electoral.
Ministerio do Interior (Dirección Xeral de Política Interior)
Informa do proceso e dos resultados provisionais, principalmente a través das campañas institucionais, da súa páxina web e das redes de prensa que, xunto coa Secretaría de Estado de Comunicación, se ofrecen durante a fin de semana electoral.
Medios de comunicación
Os medios (televisións públicas e privadas, radios, prensa escrita, xornais dixitais, etc.) emiten as campañas institucionais elaboradas polo Ministerio do Interior e organizan amplas difusións para informar do proceso electoral, as actividades das formacións políticas que concorren, o operativo electoral e os resultados electorais.
Quen garante a seguridade do proceso?
FORZAS E CORPOS DE SEGURIDADE DO ESTADO
CORPOS DE SEGURIDADE AUTONÓMICOS
POLICÍA LOCAL
Outros suxeitos intervenientes no proceso
REPRESENTANTES DA ADMINISTRACIÓN
Son as persoas designadas polos Delegados e Subdelegados do Goberno para ofrecer, durante toda a xornada electoral, a asistencia necesaria na mesa electoral, sempre como auxiliar e baixo a súa autoridade.
As súas funcións inclúen:
A recollida e transmisión dos datos relativos á suficiencia do material electoral e as incidencias que se produzan na apertura e constitución das mesas.
Recollida e transmisión de datos relativos ao inicio da votación e dos datos de participación nos momentos fixados polo Goberno para ofrecer publicamente esta información.
Recollida dunha copia da acta de escrutinio da mesa electoral e transmisión dos datos incluídos nela. Así mesmo, custodiará dita copia para entregar á Delegación ou Subdelegación do Goberno.
SECRETARÍAS DOS CONCELLOS
Son os delegados da Xunta Electoral de Zona e actúan baixo a estrita dependencia da mesma.
Colaboran na loxística electoral e na supervisión dos locais electorais para que o día das eleccións teñan cubertas as súas necesidades.
MINISTERIO DE DEFENSA
Participar no proceso electoral garantindo o voto do persoal das Forzas Armadas que estea realizando misións no estranxeiro.
SECRETARÍA XERAL DE INSTITUCIÓNS PENITENCIARIAS
Participa no proceso electoral facilitando o voto dos internos que non estean privados do exercicio do dereito de sufraxio, nos centros penitenciarios.
APODERADOS/AS E INTERVENTORES/AS
Unhas e outras son persoas designadas polos partidos políticos para actuar o día da votación nos locais electorais.
Poden ostentar emblemas ou adhesivos da entidade política que representan, pero só para se identificar como interventores ou apoderados desa candidatura e sen que iso constitúa propaganda electoral.
APODERADO/A
Persoa maior de idade, en pleno uso dos seus dereitos civís e políticos, que representa un partido político en todos os actos e operacións electorais.
Pode acceder libremente a todos os locais electorais, examinar o desenvolvemento da votación e do escrutinio en calquera mesa, formular reclamacións e pedir certificacións.
Non vota na mesa se non figura no censo da mesma.
INTERVENTOR/A
É o representante da candidatura perante unha mesa electoral. Desempeña a súa función só ante a mesa na que se acredita. Participa nas deliberacións da mesa con voz pero sen voto.
Os interventores de cada candidatura acreditados perante a mesa poden substituírse entre si.
Pode formular reclamacións ou protestas e pedir certificacións.
Votan na mesa perante a que están acreditados, aínda que non estean incluídos no censo da mesma, sempre que figuren inscritos no censo da circunscrición correspondente a esa mesa. En caso contrario só poderán votar por correo na mesa en cuxo censo estean inscritos.